കലാപാനിയിലെ അപൂർവ സൗഹൃദം: വീരസവർക്കറുടെ മലയാളി സുഹൃത്ത്

‘മൈ ട്രാൻസ്പോർട്ടെഷൻ ഫോർ ലൈഫ്’ എന്ന പ്രശസ്തമായ ജയിൽ ഓർമ്മക്കുറിപ്പിൽ, വീര സവർക്കർ ആൻഡമാനിലെ സെല്ലുലാർ ജയിലിൽ താൻ അനുഭവിച്ച കഠിനമായ തടവുജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് മാത്രമല്ല, അവിടെയുണ്ടായ ചില അപൂർവ മനുഷ്യബന്ധങ്ങളെക്കുറിച്ചും തന്റെ വ്യക്തിത്വത്തിന്റെ അധികമാരുമറിയാത്ത വിവിധ വശങ്ങളെക്കുറിച്ചും രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ കടുത്ത നിരീക്ഷണത്തിൽ അസഹനീയമായ പീഡനങ്ങളെയും ചെറുത്ത് ഇരുണ്ടടഞ്ഞതും കഷ്ടിച്ച്‍ ഒരാൾക്ക് നിലയുറപ്പിക്കാൻ മാത്രം വിസ്‌തൃതിയുള്ളതുമായ കുപ്രസിദ്ധമായ സെല്ലിനുള്ളിൽ, അദ്ദേഹം തള്ളിനീക്കിയ ദിനരാത്രങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണങ്ങൾ ഏതു വായനക്കാരനെയും പിടിച്ചുലയ്ക്കുന്നതാണ്. അത്തരം സാഹചര്യങ്ങളിലും ഉരുത്തിരിയുന്ന ചില ബന്ധങ്ങൾ, ഭാഷയുടെയും മറ്റു ഭേദങ്ങളെയും മറികടന്ന് മാനവികതയുടെയും ദേശസ്നേഹത്തിന്റെയും നിദർശനമാകുന്ന അപൂർവ കാഴ്ചയും ഈ ജയിൽ ജീവിതക്കുറിപ്പുകളിൽ നമുക്ക് കാണാം. അത്തരത്തിലുള്ള അനേകം കഥകളിൽ ഏറ്റവും ശ്രദ്ധേയമായതും അപൂർവവുമായതുമായ ഒന്നാണ്, അദ്ദേഹത്തിന് “ഒരു മലയാളി സുഹൃത്തിനോടുള്ള” സൗഹൃദത്തിന്റെ കഥ.

‘മിസ്റ്റർ നായർ’ എന്നാണ് സവർക്കർ തന്റെ സുഹൃത്തിന് നൽകിയിരിക്കുന്ന പേര്. ജയിലിൽ ഒരു ക്ലർക്കായി ജോലി ചെയ്തിരുന്ന ഒരു മലയാളിയായിരുന്നു മി. നായർ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പൂർണനാമം, കേരളത്തിലെ സ്വദേശം, മറ്റു വിവരങ്ങൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് സവർക്കർ യാതൊരു വിശദീകരണവും നൽകുന്നില്ല. ജയിൽ കാലയളവ് കഴിഞ്ഞും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വകാര്യത്തെയും സുരക്ഷയെയും പരിഗണിച്ചായിരിക്കണം അത്തരം കാര്യങ്ങളിൽ സവർക്കർ മൗനം പുലർത്തിയത്. അതേസമയം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ധൈര്യം, ദേശീയബോധം, മാനുഷികത, വിശ്വസ്തത എന്നീ സ്വഭാവഗുണങ്ങളെ അദ്ദേഹം അകമഴിഞ്ഞ് പുകഴ്ത്തുന്നുണ്ട്.

ആൻഡമാൻ സെല്ലുലാർ ജയിൽ, ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്വത്തിന്റെ ക്രൂരതയുടെയും മനുഷ്യത്വരാഹിത്യത്തിന്റെയും പ്രതീകമായിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ വിപ്ലവകാരികളുടെ ഏകാന്തത്തടവ് എന്ന ലക്ഷ്യത്തിനു പുറമെ, അവരുടെ ആത്മവിശ്വാസം തകർക്കാനും അവരെ മാനസികമായി തളർത്താനും കൂടെ വേണ്ടിയാണ് കാലാപാനിയിലേക്കുള്ള നാടുകടത്തൽ കൊണ്ടുദ്ദേശിച്ചിരുന്നത്. അവിടെ തടവുകാരെ കാത്തിരുന്നത് ഭരിച്ച ദേഹാധ്വാനവും ശാരീരിക പീഡനങ്ങളും കടുത്ത അപമാനങ്ങളുമായിരുന്നു. ഈ സാഹചര്യങ്ങളിൽ പോലും, ചില ഉദ്യോഗസ്ഥരോടും ജീവനക്കാരോടും തനിക്ക് ഊഷ്മളമായ ബന്ധം സ്ഥാപിക്കാൻ കഴിഞ്ഞതായി സവർക്കർ എഴുതുന്നു. അത്തരമൊരു സുഹൃദ് ബന്ധമാണ് മി. നായരുമായി അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നത്. എന്നാൽ, ജയിൽ ജീവനക്കാർക്കും തടവുകാർക്കുമിടയിലുള്ള ഇത്തരം സൗഹൃദങ്ങളെ ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകൂടം കർശനമായി വിലക്കിയിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ ഭീഷണികളെ എല്ലാം അതിജീവിച്ചുകൊണ്ട്, അത്തരം സൗഹൃദങ്ങൾ തുടരുന്നതാണ് നമുക്ക് ഈ ഓർമ്മക്കുറിപ്പുകളിൽ നിന്ന് വായിച്ചെടുക്കാൻ സാധിക്കുന്നത്.

1912-ലെ ഡൽഹി-ലാഹോർ ഗൂഢാലോചന കേസ്

സവർക്കർ സെല്ലുലാർ ജയിലിൽ കഴിയുന്ന സമയത്ത്, ദൽഹിയിൽ നടന്ന ഒരു ബോംബാക്രമണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ് മി. നായരെ സവർക്കർ ഓർമ്മിക്കുന്നത്.

1912-ൽ ദൽഹിയിൽ വച്ച് നടന്ന ലോഡ് ഹാഹ്ഡിംഗിനെതിരായ (Lord Hardinge) ബോംബാക്രമണമാണ് കഥാസന്ദർഭം. ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയുടെ തലസ്ഥാനം കൽക്കത്തയിൽ നിന്നും ന്യൂദൽഹിയിലേയ്ക്കു മാറ്റുന്ന അവസരത്തിൽ അന്നത്തെ ഇന്ത്യയുടെ വൈസ്രോയി ആയിരുന്ന ഹാഹ്ഡിംഗ് പ്രഭുവിനെ വധിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ടു നടന്ന ഗൂഢാലോചനയാണ് ദൽഹി ഗൂഢാലോചന കേസ് അഥവാ ദൽഹി-ലാഹോർ ഗൂഢാലോചന. ബംഗാളിലെയും പഞ്ചാബിലെയും വിപ്ലവകാരികൾ, റാഷ് ബിഹാരി ബോസിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ആസൂത്രണം ചെയ്ത ഈ ഗൂഢാലോചന 1912 ഡിസംബർ 23-നു വൈസ്രോയിക്കു നേരെ നടന്ന വധശ്രമത്തിൽ കലാശിച്ചു. വൈസ്രോയിയുടെ ഘോഷയാത്ര ചാന്ദ്നി ചൗക്കിലൂടെ നീങ്ങുന്ന സമയത്ത് വൈസ്രോയിയുടെ ആനപ്പുറത്തെ മഞ്ചലിലേയ്ക്ക് ഒരു നാടൻ ബോംബ് എറിഞ്ഞു. മുറിവേറ്റെങ്കിലും വൈസ്രോയിയും ലേഡി ഹാഹ്ഡിംഗും ഈ വധശ്രമത്തിൽ നിന്നും പരുക്കുകളോടെ രക്ഷപെട്ടു. ഈ ആക്രമണം നടത്തിയത് അനുശീലൻ സമിതി എന്ന വിപ്ലവ സംഘടനയിലെ അംഗമായ ബസന്ത കുമാർ ബിശ്വാസ് ആണെന്ന് പിന്നീട് കണ്ടെത്തി. ആക്രമണത്തിൽ ഹാഹ്ഡിംഗിന്റെ പിന്നിൽ കുട പിടിച്ചിരുന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥൻ കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഈ സംഭവം ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തെയാകെ നടുക്കുകയും, വിപ്ലവകാരികളോടുള്ള അവരുടെ ഭയം ഇരട്ടിയാക്കുകയും ചെയ്തു.

ഈ സംഭവവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് 1914 ഒക്ടോബർ 5-ന് ലാലാ ഹനുമന്ത് സാഹായി ജീവപര്യന്തം തടവിന് ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തെ ആന്ഡമാനിലേക്കയച്ചു. മറ്റ് നാലു വിപ്ലവകാരികൾക്ക് വധശിക്ഷ വിധിച്ചു. ബസന്ത കുമാർ ബിശ്വാസ് 1915 മെയ് 11-ന് അംബാല സെൻട്രൽ ജയിലിൽ വെച്ച് തൂക്കിലേറ്റപ്പെട്ടു. അന്ന് ബിശ്വാസിന് വെറും ഇരുപത് വയസ്സ് മാത്രമായിരുന്നു പ്രായം. ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യസമര ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രായംകുറഞ്ഞ രക്തസാക്ഷികളിലൊരാളായി അദ്ദേഹം മാറി.

ഈ ബോംബാക്രമണ വാർത്ത ആന്ഡമാനിലെ ചീഫ് കമ്മീഷണർ ഔദ്യോഗികമായി അറിയുന്നതിന് മുൻപ് തന്നെ, ജയിലിനുള്ളിലെ വിപ്ലവകാരികളുടെ ചെവിയിലെത്തി എന്ന് സവർക്കർ തന്റെ പുസ്തകത്തിൽ പറയുന്നു. അത്തരം രഹസ്യ വിവരങ്ങൾ അവർക്കെത്തിക്കുവാൻ വേണ്ട “സ്രോതസ്സുകൾ” തങ്ങൾക്ക് അവിടെയുണ്ടായിരുന്നു എന്നും അദ്ദേഹം വ്യക്തമാക്കുന്നു. അതീവ രഹസ്യമായ ഈ വിവരം എങ്ങനെ ജയിലിനുള്ളിലേക്ക് എത്തി എന്നതായിരുന്നു ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥരെ ഏറ്റവും അലട്ടിയ ചോദ്യം. സവർക്കർ ഈ സംഭവത്തെപ്പറ്റി പറയുന്നത് ഇങ്ങനെ: ഈ സംഭവത്തിന്റെ സത്യാവസ്ഥ ഉറപ്പിക്കാൻ അടുത്ത ദിവസം ഒരു ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥനോട് അദ്ദേഹം ചോദിച്ചു: “ഡൽഹിയിലെ ചടങ്ങെല്ലാം സുഖമായി നടന്നോ?”

ഈ സംഭവത്തെക്കുറിച്ച് അറിയാതെിരുന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥൻ അഹങ്കാരത്തോടെ മറുപടി പറഞ്ഞു: “അതെ, തീർച്ചയായും. ഈ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പ്രഭാവം നിങ്ങളേപോലുള്ള വിപ്ലവകാരികളെ വിസ്മയിപ്പിച്ചിരിക്കുമല്ലോ.” ഇത് കേട്ട് താൻ മനസ്സിൽ ചിരിച്ചുവെന്ന് സവർക്കർ എഴുതുന്നു.

പിന്നീട്, ഈ ഉദ്യോഗസ്ഥൻ തന്റെ മേലധികാരിയും കുപ്രസിദ്ധനായ ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥനുമായ ബാരിയിൽ നിന്ന് രഹസ്യ ടെലിഗ്രാം വായിച്ച്, സംഭവത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ വിവരം അറിഞ്ഞു ഭയചകിതനായി. ആരോ അകത്തു നിന്ന് വിവരങ്ങൾ കൊടുക്കുന്നുണ്ടെന്ന്, സവർക്കറിന്റെ സംഭാഷണത്തിലെ സൂചനയെപ്പറ്റി മനസ്സിലാക്കിയ ബാരിക്ക് മനസ്സിലായി.

മി. നായർ സംശയത്തിന്റെ നിഴലിൽ

ഇതോടെ ബാരിയുടെ സംശയം ജയിലിലെ ഓഫീസിൽ ജോലി ചെയ്തിരുന്ന ക്ലർക്കായ മിസ്റ്റർ നായറിലേക്കാണ് തിരിഞ്ഞു. സവർക്കറിന് വിവരം നൽകിയതാര് എന്ന് അറിയാൻ നായരെ രണ്ട് ദിവസം തുടർച്ചയായി വിളിപ്പിച്ച് ചോദ്യം ചെയ്തു. സത്യം പറഞ്ഞില്ലെങ്കിൽ ചൂരൽ പ്രയോഗം നടത്തുമെന്നായിരുന്നു ഭീഷണി. എന്നാൽ, നായർ ഒട്ടും തളർന്നില്ല.

സവർക്കർ എഴുതുന്നതു പ്രകാരം, തന്റെ പേന കൈയിൽ പിടിച്ച് എഴുന്നേറ്റ് നായർ പറഞ്ഞു:

“ഇപ്പോൾ തന്നെ എന്നെ അടിക്കണമെങ്കിൽ അടിക്കൂ.”

എന്നാൽ, അദ്ദേഹം സവർക്കർക്കോ മറ്റുള്ള തടവുകാർക്കോ ദ്രോഹം സംഭവിക്കുന്ന ഒരു വെളിപ്പെടുത്തലും നടത്താൻ തയ്യാറില്ല. കഠിനമായ ഭീഷണികളുടെയും മാനസിക പീഡനങ്ങളുടെയും മുന്നിലും, അദ്ദേഹം സ്വന്തം സ്ഥൈര്യവും ധൈര്യവും അടിയറവു വയ്ക്കാതെ നിലകൊണ്ടു. നായർ വളരെ ബുദ്ധിമാനും തന്റെ ജോലിയോട് ആത്മാർത്ഥത പുലർത്തിയ ആളായിരുന്നതുകൊണ്ടും സൂപ്രണ്ടന്റിന് പ്രിയപ്പെട്ടവരിൽ ഒരാളായിരുന്നെന്ന് സവർക്കർ എഴുതുന്നു. തെളിവുകളുടെ അഭാവത്തിൽ ജയിലിന്റെ സൂപ്രണ്ടൻറ് നായരെ വിട്ടയച്ചു. ഒപ്പം, ഒരു കടുത്ത മുന്നറിയിപ്പ് ജയിൽ സൂപ്രണ്ട് നായർക്ക് നൽകി:

“സവർക്കറുമായി ഇനി ബന്ധം പുലർത്തരുത്. കഠിനമായ ശിക്ഷ നേരിടേണ്ടി വരും.”

എന്നാൽ, ഈ ഭീഷണി അവർക്കിടയിലുള്ള സൗഹൃദത്തിന് മങ്ങലേൽപ്പിച്ചില്ല. അദ്ദേഹം തന്റെ ജീവൻ പോലും അപകടത്തിലാക്കിയിട്ടും, സവർക്കറോടുള്ള സൗഹൃദം തുടർന്നു.

അതിലുപരി, സവർക്കറിന്റെ തടവിന്റെ അവസാന വർഷത്തിൽ, ജയിലധികൃതർ തന്നെ ഇവരെ രണ്ടുപേരെയും ഒരുമിച്ച് ജോലി ചെയ്യാൻ അനുവദിച്ചതായി അദ്ദേഹം എഴുതുന്നു.
ആ വാർത്ത ചോർത്തിനൽകിയത് നായരാണോ എന്ന് സവർക്കർ വ്യക്തമാക്കിയില്ല.

“സൂപ്രണ്ടന്റ് അദ്ദേഹത്തെ വിട്ടയക്കുമ്പോൾ ഒരു കർശന മുന്നറിയിപ്പ് നൽകി —
ഇനിമുതൽ എന്നോടൊരു ബന്ധവും പുലർത്തരുത്; അങ്ങനെ ചെയ്താൽ, അതിന് ശിക്ഷയായി ചൂരലടി നടത്തുമെന്നും പറഞ്ഞു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ ഭീഷണിയെല്ലാം അവഗണിച്ച്, ആ യുവാവ് എന്നോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ സൗഹൃദവും ബന്ധവും തുടർന്നു. ജയിലിൽ നിന്ന് എനിക്ക് മോചനം ലഭിക്കുന്നതു വരെ ഞങ്ങൾ തമ്മിൽ വളരെ അടുത്ത ബന്ധമായിരുന്നു. എന്റെ അവസാന തടവുവർഷത്തിൽ, ജയിലധികൃതർ തന്നെ എന്നെയും അവനെയും ഒരുമിച്ച് ജോലി ചെയ്യാൻ നിയമിച്ചു,” സവർക്കർ എഴുതി.

സവർക്കർ ആ ചെറുകുറിപ്പ് അവസാനിപ്പിക്കുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ്: “എനിക്ക് അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ച് ഇപ്പോഴേക്ക് പറയാനുള്ളത് ഇത്രയുമാത്രമാണ്.” മിസ്റ്റർ നായരുടെ പൂർണ്ണനാമം, കേരളത്തിലെ സ്വദേശം, കുടുംബം, പിന്നീടങ്ങോട്ടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതം ഇവയെക്കുറിച്ചൊന്നും നമുക്കിന്നും അറിയില്ല. അദ്ദേഹം ജയിലിലെ ഉദ്യോഗസ്ഥൻ തന്നെയായിരുന്നോ, അതോ സഹതടവുകാരനായിരുന്നോ എന്നും ഉറപ്പില്ല. കാരണം, ചില തടവുകാരെ ജയിലിൽ ഗുമസ്തപ്പണിക്കായും മറ്റും നിയോഗിക്കുന്ന ഒരു കീഴ്‌വഴക്കം അന്നുണ്ടായിരുന്നല്ലോ. ഒരു സാധാരണ ഗുമസ്തനായി ജോലി ചെയ്യുമ്പോഴും, ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ഭീഷണിക്ക് വഴങ്ങാതെ, സ്വന്തം നിലപാടിൽ ഉറച്ചുനിന്ന ആ മനുഷ്യനെ നാം ഇന്ന് ഓർക്കുന്നത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചരിത്രം വീര സവർക്കറിനാൽ രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ടതുകൊണ്ട് മാത്രമാണ്.

അദ്ദേഹവും സവർക്കറും ഇടയിൽ ഉണ്ടായ ഈ ബന്ധം ഒരു വ്യക്തിഗത സൗഹൃദം മാത്രം ആയിരുന്നില്ല, മറിച്ച് സ്വാതന്ത്ര്യസമര ചരിത്രത്തിലെ ഒരു അപൂർവ അധ്യായവും കൂടിയാണ്.

Savarkar about his Malayali friend in Andamans as written in ‘My Transportation for Life’

“In the viceregal procession to the Coronation Durbar in Delhi in 1912, a bomb was thrown at Lord Hardinge, the then Viceroy of India, somewhere in the vicinity of the Chandni Chowk, when a stampede ensued, and, before the procession could move onwards, the elephant with its Howdah in which Lord Hardinge was seated had to be taken out of it. Except for the shock of the incident, the Viceroy had suffered no material injury. This was reported as confidential news to the Chief Commissioner of the Andamans, but we got it through our sources right at the time that it was flashed to the Chief Commissioner. Depending upon it and in order to verify it, for it was likely to be full of discrepancies as it came to us, I asked an officer who came to the prison next morning on his usual round, “Has the coronation Durbar Ceremony at Delhi passed off all right?” As he had no news of it till that time, he answered, “Yes, of course; you revolutionaries must certainly have been staggered to witness this formidable display of our Imperial prestige.” I simply laughed to myself at this expression of arrogance, and he was touched to the quick by my indifference. He returned to the officer and Mr. Barrie put into his hands the special wire he had received from Delhi. He, instantly, flared up in abuse, and said, “Surely enough, these fellows must have some inkling of it.” Mr. Barrie was astounded at the remark. He started a secret enquiry and found that the news had been the talk of the entire prison. He created a scene in his office.”

“One of my young friends, by name Mr. Nair, was in the office at the time, for he had to attend it as a clerk. Mr. Barrie cast his suspicion upon poor Mr. Nair. He pestered him for two days after, to tell him who had brought the news to me. He threatened him with caning. The young man was a spirited individual. With pen in hand he stood up and invited Mr. Barrie to cane him there and then. Mr. Nair was taken to the Superintendent who found no proof against him to confirm Mr. Barrie’s suspicion. He was punctual and clever in his work and pet, on that account, of the Superintendent. The Superintendent let him off with a warning that he was to keep no connection with me; and that if he was found doing so, the Superintendent would order caning him as punishment for the offence. This young man continued his association with me inspite of the threat, and we were intimate with each other till my release from that jail. In my final year, the officers themselves appointed him and me to work together. That is all that I have to say of him for the present.”